Dzieciństwo za żelazną kurtyną
Dla większości polskich widzów węgierskie animacje to przede wszystkim znane dobranocki. W ramach wymiany kulturalnej pomiędzy socjalistycznymi narodami, dzieci nad Dunajem oglądały „Misia Uszatka” oraz „Bolka i Lolka”. Natomiast w czwartkowe wieczory polskie maluchy do snu przygotowywał uroczy węgierski „Latający zajączek”. Bohater przemierzał świat na kraciastych uszach i pomagał rozwiązywać dziecięce problemy. Sympatią cieszył się również serial „Pom Pom” o przygodach dziewczynki, której doradzał siedzący na jej głowie puchaty stworek. Co ciekawe, w PRL-owskiej telewizji emitowano także węgierską animację dla dorosłych. „Gustav”, traktowany jako antrakt między programami, opowiadał o perypetiach nieporadnego urzędnika, który nie radził sobie z dorosłym życiem. Dzięki temu zabiegowi oraz humorystycznej formie, serial w lekki sposób mówił wiele o niełatwej socjalistycznej rzeczywistości.

Animowana awangarda
Już w dwudziestoleciu międzywojennym Węgrzy wykorzystywali tę dziedzinę sztuki w promowaniu różnych produktów. Zaangażowani w to młodzi, zdolni graficy rozwijali rozmaite techniki animacji. Jednak prawdziwy rozkwit węgierskiego filmu rysunkowego nastąpił dopiero po II wojnie światowej. Duży wpływ na rozwój tej dziedziny kinematografii miało powstanie w 1957 roku Studia Filmowego Pannónia, należącego w pewnym momencie swojej historii do pięciu największych wytwórni filmów animowanych na świecie. W latach 50. na Węgrzech tworzono głównie krótkie kreskówki dla dzieci, jednak już dekadę później zapoczątkowana została nowa fala animacji węgierskiej. Filmy zaczęły poruszać poważne tematy o charakterze filozoficznym czy gospodarczym, często skupiając się na problemach etycznych. Wiodącym nurtem dla lat 60. stała się karykatura intelektualna, której przedstawicielem był m. in. Gyula Macskássy czy György Kovásznai. Drugi z twórców, którego malarskie wykształcenie silnie wpływało na estetykę dzieł, był jednym z najwybitniejszych artystów epoki socjalizmu na Węgrzech. Swoją animacją „Monologue” z 1963 roku zerwał z tradycją politycznie bezpiecznych filmów dla dzieci i stworzył dzieło dla świadomych dorosłych widzów. Narratorka filmu, kwestionując decyzje swoich przodków, rozlicza się z historią dwóch wojen światowych. Film wykonany za pomocą techniki kolażu w warstwie wizualnej może przywodzić na myśl animacje, z których w późniejszym okresie zasłynął „Latający cyrk Monty Pythona”.

Międzynarodowy sukces
Jednym z twórców o najbardziej rozpoznawalnym stylu okazał się Péter Szoboszlay. Jego najważniejsze filmy, powstałe w latach 70., łączy wrażliwość na problemy społeczne. Twórczość Węgra charakteryzowała atmosfera niepokoju i eksperymenty z estetyką obrazów m.in. karykaturalna kreska, którą rysował swoich bohaterów. Dzieło „Hey, You!” z 1975 roku to alegoryczna opowieść o agresji, która wywołuje negatywne emocje u innych, nawet spokojnych ludzi. Stopniowo artyści młodego pokolenia coraz częściej wprowadzali nowe techniki animacji, a ich twórczość w odróżnieniu od dzieł poprzedników koncentrowała się na nastrojach społecznych, a nie na jednostce. W tym okresie także Studio Filmowe Pannónia przeżywało okres swojego rozkwitu, co potwierdziła nagroda Oscara w 1981 roku dla filmu „Mucha”, w reżyserii Ferenca Rófusza, wyprodukowanego przez wytwórnię. Ze sławnym studiem filmowym współpracował także István Orosz, znany z wykorzystywania iluzji optycznych w swoich dziełach. W krótkometrażowym filmie „Mind the steps” z 1989 roku opowiadał o codzienności kraju socjalistycznego, od której nie da się uciec.

Klasyk w komiksie
Także w sztuce komiksu Węgrzy mogą pochwalić się długimi tradycjami. Polscy odbiorcy z pewnością pamiętają opartą na powieści Juliusza Verne’a „Tajemniczą Wyspę”, czy przygodową opowieść science fiction „W niewoli u piratów kosmosu”. Trwający właśnie Rok Kultury Węgierskiej stał się impulsem do wydania w Polsce jednego z najbardziej znanych komiksów znad Dunaju. „14-karatowe auto”, uznawane na Węgrzech za klasykę, po raz pierwszy ukazało się w 1963 roku. Adaptacja powieści Jenö Rejtő, dokonana przez znanego twórcę Pála Korcsmárosa, opowiada o przygodach rosyjskiego marynarza, który wygrywa w karty Nagrodę Nobla, co staje się początkiem jego niezwykłych przygód. Żywiołowa, pełna humoru opowieść, umiejętnie łącząca kryminalne i romantyczne wątki, doczekała się wznowienia w 2005 roku. Do rąk polskich wielbicieli komiksu trafiła właśnie najnowsza wersja z nałożonym kolorem i zmodyfikowanymi kadrami, które nabrały większej głębi. Tego zadania podjęli się Zsolt H. Garisa i Zoltán Varga, a dzięki ich pracy dzieło stało się przystępniejsze dla współczesnego czytelnika. Polska wersja ukazała się nakładem wydawnictwa Timof i cisi wspólnicy.

Węgierskie dzieła w Polsce
Już niedługo polscy wielbiciele animacji i komiksów będą mieli okazję zapoznać się z dziełami najwybitniejszych twórców. Podczas Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Animacji ANIMART, który odbędzie się w dniach 24-30 września 2016 roku w Łodzi, zainaugurowany zostanie program „Historia poprzez kulturę – Rewolucje!”. Tegoroczna edycja stanie się inspiracją do rozważań na temat buntu i niezależności jednostki, za punkt wyjścia biorąc sześćdziesięciolecie początku przemian społeczno-politycznych w państwach bloku wschodniego. Projekcja prac artystów z Grupy Wyszehradzkiej, w tym Węgier, pozwoli na rozpoczęcie dyskusji na temat narodu, obywatela i wolności. Ten ciekawy, edukacyjny projekt został objęty patronatem: Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie, TVP i TVP Kultura. Węgierskie animacje będą gościć także na Międzynarodowym Festiwalu Teatru Lalek i Animacji Filmowych dla Dorosłych LALKA TEŻ CZŁOWIEK. Na program filmowej części wydarzenia, która odbędzie się w dniach 13-15 października w Warszawie, składa się m. in. przegląd animowanych dzieł z Węgier. Natomiast komiks „14-karatowe auto” będzie prezentowany w trakcie Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier, który będzie miał miejsce w dniach 1-2 października 2016 roku w Łodzi.